Wokół legendy Marszałka Polski Edwarda Śmigłego-Rydza

15 listopada 2021 r. na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie została przeprowadzona ekshumacja szczątków z kwatery 139, gdzie według środowisk piłsudczykowskich w tajemnicy 6 grudnia 1941 r. pod nazwiskiem Adama Zawiszy został pogrzebany Edward Śmigły-Rydz, Marszałek Polski i Naczelny Wódz.

Czytelnik niniejszego tomu sięga po pozycję, która swój prolog miała właśnie w jesiennej scenerii kolorowego listowia i wąskich alejek warszawskiej nekropolii. Myśl towarzysząca uczestnikom tamtych listopadowych wydarzeń – czy Historia się obroni, czy kwerendy archiwalne i badania historyczne potwierdzą się po otwarciu wieka trumny i zamkną w ten sposób pojawiające się w przestrzeni publicznej wątpliwości dotyczące pochówku Śmigłego-Rydza – zrodziła wśród nich asumpt do głębszego poruszenia tematu wybitnej, ale niejednoznacznie ocenionej przez Klio postaci ostatniego Marszałka II Rzeczypospolitej.

Próbując podjąć to wyzwanie, 2 grudnia 2022 r. Muzeum Armii Krajowej w Krakowie wspólnie z Urzędem do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych oraz Małopolskim Urzędem Wojewódzkim w Krakowie zorganizowało konferencję naukową w 81. rocznicę śmierci Śmigłego-Rydza. Niniejsza publikacja jest kolejnym krokiem ku temu. Tom w pierwszej części zawiera cztery artykuły naukowe wybitnych polskich historyków: prof. Marka Kornata, prof. Wiesława Jana Wysockiego, dr. hab. Krzysztofa Szwagrzyka oraz dr. Grzegorza Kały. W drugiej części znalazł się m.in. zapis z debaty eksperckiej pomiędzy prof. Wiesławem Janem Wysockim, dr. hab. Krzysztofem Klocem oraz dr. hab. Maciejem Zakrzewskim.

Trzecią część tomu stanowią natomiast niepublikowane wcześniej w całości wspomnienia Bazylego Rogowskiego dotyczące pobytu na Węgrzech w latach 1939-1941, w tym prawie roku w roli adiutanta Śmigłego-Rydza. Ten obszerny opis wicewojewody tarnopolskiego uzupełnia opracowana w ten sam sposób relacja pochodzącego z Chochołowa kuriera Polskiego Państwa Podziemnego – Stanisława Frączystego „Staszka”.