Stosunki polsko-żydowskie w czasie drugiej wojny światowej. Pisma z bunkra

 Pierwsze szkice do eseju Stosunki polsko-żydowskie powstały wiosną 1942 roku. Ringelblum powrócił do prac nad tekstem dopiero półtora roku później, gdy już wraz z żoną i synem oraz ponad trzydziestoma innymi osobami ukrywał się na warszawskiej Ochocie. W kryjówce przy ul. Grójeckiej, gdzie spędził ostatnie miesiące życia po opuszczeniu getta, rozbudował pierwotny konspekt, zastrzegając jednak, że jest to dopiero zarys przyszłej monografii. Ringelblum miał świadomość, że jest jeszcze za wcześnie, że emocje są wciąż zbyt silne, a zasób materiałów dostępnych w ukryciu zbyt skromny, żeby temat relacji polsko-żydowskich w czasie wojny ująć w pełni. Mimo to próbował tak obiektywnie, jak pozwały mu na to okoliczności, opisać zarówno mroczne, jak i jaśniejsze strony wzajemnych kontaktów. Pisał o przedwojennym i wojennym antysemityzmie poszczególnych grup tworzących społeczeństwo polskie, zwracając jednocześnie uwagę na wpływ represji ze strony okupanta na postawy Polaków. Ukazywał tę wrogość w perspektywie instytucjonalnej oraz w życiu codziennym. Równocześnie wydobywał momenty zbliżenia i solidarności między Polakami i Żydami, przywołując m.in. atmosferę września 1939 roku czy historie osób zaangażowanych w szmuglowanie żywności do getta i ukrywanie Żydów poza jego granicami. Niniejsze wydanie, przygotowane na podstawie edycji krytycznej, zostało opracowane z myślą o szerszej publiczności. Uproszczono zapisy edytorskie, a także dołączono słowniki osób oraz ważniejszych terminów, ułatwiające korzystanie z publikacji. Edycja przygotowana na podstawie wydania krytycznego: Archiwum Ringelbluma. Konspiracyjne Archiwum Getta Warszawy, t. 29a: Pisma Emanuela Ringelbluma z bunkra, oprac. Eleonora Bergman, Tadeusz Epsztein, Magdalena Siek, Warszawa 2018.