Przysłówki reprezentujące pojęcie granicy we współczesnym języku polskim

W rozprawie opisano łączliwość składniową ponad 30 adwerbiów limitatywnych i zaproponowano dla nich reprezentacje semantyczne. Ich ogólny podział został dokonany na podstawie kryterium semantyczno-składniowego. Wyróżniono zatem przysłówki intensyfikujące, komentujące takie jednostki, które same wyrażają wartości graniczne i z tego powodu są postrzegane jako nadmiarowe, redundantne, i przysłówki nieintensyfikujące, które z kolei podzielono na adwerbia finitywne i gradualne. Przysłówki finitywne nazywają granicę czasową niezależną od przebiegu akcji i są jedynym limitatorem w wypowiedzeniu, przysłówki gradualne zaś, w większości należące do stylu potocznego, precyzują stopień lub intensywność danej akcji. Szczegółowo zrelacjonowano problemy związane z ustaleniem zakresu pojęcia przysłówek, a także pochylono się nad pojęciem granicy, które, mimo iż wielokrotnie opisywane w literaturze filozoficznej, nie zostało należycie opracowane językoznawczo.

Spis treści:

1. Wstęp / 9

2. Założenia metodologiczne / 13 

3. Pojęcie przysłówka / 19
3.1. Przysłówek jako część mowy / 19
3.2. Przysłówek w polskiej tradycji językoznawczej / 21
3.3. Przysłówki a nieprzedmiotowy poziom języka / 25
3.4. Przysłówek a przymiotnik / 28
3.5. Problem frazeologicznych wyrażeń określających / 31

4. Jednostki fundowane na pojęciu granicy / 35 

5. Przysłówki limitatywne – wstępne rozróżnienia / 45
5.1. Granica a zupełność / 45
5.2. Granica a możliwość / 48
5.3. Podział przysłówków reprezentujących pojęcie granicy / 49
5.4. Łączliwość przysłówków limitatywnych z czasownikami / 52
5.5. Ciągi wyłączone z badań / 55

6. Przysłówki intensyfikujące / 63
6.1. Intensyfikatory w badaniach lingwistycznych / 63
6.2. Problem pleonastyczności przysłówków intensyfikujących / 72
6.3. Do szczętu / 74
6.4. Do cna / 83
6.5. Do dna / 87
6.6. Do ostatka / 91
6.7. Do reszty / 99
6.8. Do pełna / 102
6.9. Po brzegi / 106
6.10. Do niemożliwości / 113
6.11. Do syta / 118
6.12. Do czysta / 125
6.13. Do białości / 131
6.14. Z kretesem / 135
6.15. Na amen / 138
6.16. Podsumowanie / 142

7. Przysłówki finitywne / 145
7.1. Ogólna charakterystyka grupy / 145
7.2. Przysłówki oznaczające ‘do śmierci’ / 146
7.2.1. Sposoby ujmowania zjawiska śmierci we frazeologii / 146
7.2.2. Przysłówki po grób, do grobu i do grobowej deski / 148
7.2.3. Przysłówki do ostatniej kropli krwi i do ostatniego tchu / 154
7.3. Jednostki o kształcie do końca / 160
7.4. Podsumowanie / 167

8. Przysłówki gradualne / 169
8.1. Ogólna charakterystyka przysłówków gradualnych / 169
8.2. Co sił, ile sił / 171
8.3. Co tchu, ile tchu / 177
8.4. Do utraty tchu / 179
8.5. Do upadłego / 181
8.6. Do oporu / 184
8.7. Ile wlezie / 193
8.8. Z całej siły, z całych sił, ze wszystkich sił / 198
8.9. Na całe gardło, na cały głos / 203
8.10. Na cały regulator / 207
8.11. Na ful / 210
8.12. Na całego / 213
8.13. Na Maksa / 219
8.14. Podsumowanie / 224

9. Zakończenie / 225

Indeks wyrażeń komentowanych / 229
Wykaz skrótów / 233
Bibliografia / 235
Adverbs representing the concept of limit / boundary in the contemporary Polish language. Summary / 251