Antropologia donosu

Książka podejmuje problematykę agenturalnej współpracy z perspektywy interdyscyplinarnej, co ma znaczenie dla poszerzenia nie tylko stanu badań nad tym zagadnieniem, lecz także horyzontu naukowych dociekań. Autorzy poszczególnych artykułów reprezentują różne dyscypliny naukowe i odmienne środowiska akademickie - historię, psychologię, prawo, politologię i socjologię. Łączy ich analiza donosu jako zjawiska odwiecznie towarzyszącego ludzkości.

Końcowa faza prac nad przygotowaniem niniejszego tomu odbyła się w czasie, gdy w Polsce na nowo rozgorzała dyskusja na temat zawartości teczki tajnego współpracownika SB o pseudonimie „Bolek". W ten sposób po wielu latach do głównego nurtu debaty publicznej powrócił, i to z nie mniejszą mocą niż dawniej, problem agenturalnej przeszłości wielu znanych postaci polskiego życia politycznego. Jakkolwiek zasadniczą uwagę znów skupiono na kwestii, kto konkretnie był, a kto nie był agentem służb, o wiele istotniejszym tłem stało się starcie dwóch najważniejszych wizji społecznych, które od dziesięcioleci wytyczają ścieżki rozwoju w naszym kraju. Elementem tych wizji są m.in. pytania o głęboko filozoficznym charakterze, w tym o stosunek do donosicielstwa jako zjawiska (niemal wszyscy jesteśmy skłonni stwierdzić, że brzydzimy się donosicielstwem, gdy jednak zaczynamy problem analizować, okazuje się, że realnie reprezentowane postawy bywają bardziej zróżnicowane), ale także o rolę społeczną historyków, ich odpowiedzialność za jakość życia publicznego, odwagę i nonkonformizm, a jednocześnie konsekwencję.

ze Wstępu