O Peryklesie i wojnie peloponeskiej

Księga XII Biblioteki Historycznej obejmuje lata 450-415 przed Chr.: złoty wiek Peryklesa i pierwszy etap wojny peloponeskiej. Był to okres największego triumfu Aten, hegemona Związku Morskiego (Delijskiego), niekwestionowanego zwycięzcy w trwającym pół wieku konflikcie z Persami (tzw. pokój Kaliasza z roku 449), a zarazem czas równowagi politycznej w relacjach ze Spartą i jej sojusznikami (Związek Peloponeski). Wyrazem tego był pokój wieczysty, zawarty ze Spartą w roku 446 na trzydzieści lat. Przetrwał on zaledwie do roku 431, do wybuchu fatalnego dla wszystkich w skutkach konfliktu, który znamy pod nazwą wojny peloponeskiej. W tej księdze Diodor przedstawia jej pierwszy etap, który nazywamy – od imienia króla spartańskiego Archidamosa – wojną archidamijską. Zakończył on się pokojem Nikiasza (421), który niestety okazał się tylko nieco dłuższym rozejmem. Pisarz kończy swą narrację na roku 415, na podjęciu przez Ateńczyków decyzji, która ostatecznie przesądziła o ich przegranej. Mowa oczywiście o wyprawie sycylijskiej. Jej przebieg to temat kolejnej księgi. Przyjmuje się, że w księdze XII Diodor podąża głównie za (niewiele zachowanym) przekazem Efora oraz za Timajosem; możliwe, że w przypadku wojny peloponeskiej korzystał z Tukidydesa. Niezależnie od oceny jego narracji, warto mieć na uwadze, że Diodor przekazuje nam szereg informacji niemających odpowiednika w innych źródłach (jak chociażby o tzw. pokoju Kaliasza), a przy tym jest to jedyna dla V wieku przed Chr. relacja ciągła. Tytuł, który nadaliśmy polskiemu przekładowi tej księgi, oddaje, jak sądzimy, istotę opisywanych przez Diodora dziesięcioleci. Pamiętajmy jednak, że pisarz nie ogranicza się tylko do konfliktu ateńsko-spartańskiego i terenu Grecji. Przedstawia szeroką panoramę wydarzeń na rozległym obszarze – od Sycylii i południowej Italii aż po Azję Mniejszą.

Sylwester Dworacki