Dziennik 1939. Megila życia

„Dziennik 1939. Megila życia” to wydany przez Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma pierwszy tom „Dziennika” spisanego przez Chaima Arona Kapłana w latach 1933–1942. Przetłumaczony i opracowany przez Blankę Górecką-Nissan tekst inicjuje pierwsze pełne wydanie wspomnień Kapłana w języku polskim.

Początkowo Dziennik Chaima Kapłana miał charakter szczegółowego zapisu życia codziennego. Barwne notatki, pełne osobistych refleksji i szczegółów z życia prywatnego, są rejestrowane przy pomocy żywego, pełnego indywidualnych cech języka. Stają się dzięki temu niezwykle cennym świadectwem funkcjonowania jednostki w przedwojennej metropolii, a następnie jej zderzenia z realiami wojny i okupacji. Z czasem autor przesuwa własne doświadczenia na dalszy plan na rzecz misji kronikarskiej. (...) Po jakimś czasie Dziennik staje się świadectwem Zagłady Żydów, a jego pisanie postrzega autor jako historyczny i narodowy obowiązek. Kapłan nie tylko sam notuje, lecz także stara się sprawozdawać i gro­madzić relacje innych, postrzegając to jako swoją powinność i weryfikację szerzących się plotek. Jednocześnie do ostatnich wpisów utrzymuje się w Dzienniku ambiwalencja między podejściem indywidualistycznym a kolektywnym, między zamierzeniem kronikarskim dla uwiecznienia cierpień zbiorowości i Zagłady Żydów w Polsce a dzien­nikiem intymnym jako powiernikiem i wyrazem indywidualizmu autora.

(Blanka Górecka)