Miasto i cywilizacja w kontekście sporów modernizacyjnych w piśmiennictwie polskim lat 1800-1830

Procesy modernizacyjne zachodzące na ziemiach polskich w dobie oświecenia to fundamentalny problem badawczy, a wyniki naukowych rozpoznań w tym obszarze są ogromnie ważne dla zrozumienia przebiegu zmian prowadzących ku nowoczesności XX wieku i naszej współczesności. [...] Lektura kolejnych części książki ujawnia rozległe kompetencje Autorki oraz jej umiejętności wyboru i badawczego oświetlania kwestii najistotniejszych. Imponująca jest jej orientacja w kilku szerokich obszarach kultury i życia społecznego lat 1800–1830, a także w bogatej literaturze przedmiotu ich dotyczącej.

Na poznawczy walor książki wskazuje już sam jej temat, ale w przekonaniu o jej wartości naukowej utwierdza jego interdyscyplinarne ujęcie, a także sposób potraktowania materiału badawczego. Różnogatunkowe piśmiennictwo, działalność instytucji kulturowych, programowe zmiany urbanistyczne w miastach, traktowanie „przestrzeni pamięci historycznej” – wszystko to poddawane jest subtelnym i wnikliwym analizom, które prowadzą do odsłonięcia niedostrzeganych dotąd aspektów zjawisk, jeśli nawet wcześniej sygnalizowanych (najczęściej pobieżnie) w literaturze przedmiotu, to nie w pełni rozpoznanych. Trafnie wybrane atrakcyjne tematy wywodu, przedstawione na szerokim tle polityczno-społecznym i kulturowym, z rozległą dokumentacją źródłową prowadzą do bardzo istotnych wniosków o swoistości modernizacji Polski w pierwszych dziesięcioleciach pod zaborami.  

prof. dr hab. Teresa Kostkiewiczowa

Autorka przedstawia czytelnikom książkę bardzo ważną, dzieło o problematyce fundamentalnej dla badań nad literaturą, kulturą i procesami społecznymi lat 1800–1830. Książka traktuje o literaturze w kontekście wielogatunkowego piśmiennictwa – o literaturze, która nie jest tu wyłącznie źródłem historycznym, lecz – w swych aspektach poznawczo-estetycznych – celem badawczym. Praca ukazuje jak literatura fikcjonalna i dokumentarna adaptuje dla siebie materię nowego świata urbanistycznego i cywilizacyjnego; jak krytyka literacka, publicystyka społeczna, myśl naukowa i filozoficzna otwierają się na świat w strumieniu przemian.

Ten doskonale skomponowany, wielorako zintegrowany tom studiów nabiera walorów monografii społeczno-historycznej. Plastyczny, szeroki obraz epoki (złożony z postaci, grup, wydarzeń, realiów przestrzennych, a nie tylko tekstów i idei) pozwala obserwować jak modernizacja przenika wszystkie obszary bytu zbiorowego: jak zmienia przestrzeń zamieszkiwania i funkcjonowania, relacje i struktury społeczne, formy aktywności, style życia, formuły wartości, sposoby pełnienia ról społecznych. Jak definiuje na nowo zasoby społeczne i naturalne, jak modyfikuje warunki polityczne. Książka z pewnością stanie się stałym punktem odniesienia dla prac literaturoznawców, kulturoznawców, antropologów i historyków społecznych wkraczających na polskie tereny oświeceniowo-romantycznej wspólnoty czasu.

prof. dr hab. Bogusław Dopart