Centralny Komitet Żydów w Polsce (1944-1950). Historia polityczna

Książka poświęcona jest działalności politycznej Centralnego Komitetu Żydów w Polsce (CKŻP). Niewielka społeczność żydowska mieszkająca w Polsce w pierwszych latach po zakończeniu II wojny światowej była bardzo upolityczniona. W 1947 r. do jedenastu partii politycznych należało od 20 do 22 tys. osób; najwięcej do syjonistycznego „Ichudu” (8 tys.) i Frakcji PPR (7 tys.). Znaczyłoby to, że co piąty Żyd mieszkający w Polsce, wliczając kobiety i dzieci, należał do jakiejś partii. W latach 1945–1950 w Polsce działało aż 30 żydowskich organizacji społecznych, w tym cztery związki kombatanckie.

W pierwszych latach po wojnie środowiska żydowskie i nowe władze zawarły nieformalną umowę: w zamian za policyjną i wojskową opiekę te pierwsze udzielą władzom politycznego wsparcia. Nie wiadomo jednak do końca, w jakim stopniu to stanowisko władz CKŻP wynikało z krytycznej oceny okresu międzywojennego, w jakim zaś było pokłosiem doświadczeń wojennych. Możliwe, iż obawa o życie przegrywała z doktrynerstwem żydowskich komunistów oraz z determinacją syjonistów, którzy uciekali się nawet do manipulowania nastrojami, by jak najwięcej wojennych ocaleńców wysłać do Palestyny.

Prof. dr hab. Andrzej Żbikowski