Historycy Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego 1869-1915: nauka i polityka

Uniwersytet Warszawski należy do najstarszych polskich uczelni wyższych. Jego początki sięgają szczególnie trudnego dla Polski okresu, co w znacznym stopniu skomplikowało jego instytucjonalną historię i odbiło się na losach profesorów i studentów. Uniwersytet został ufundowany przez cara Aleksandra I w listopadzie 1816 roku i zamknięty ukazem Mikołaja I zaraz po powstaniu listopadowym 1830–1831 roku. Dopiero po trzydziestu latach, w 1862 roku, Aleksander II w okresie reform liberalnych postanowił przywrócić wszechnicę, zmieniając jej nazwę na „Szkoła Główna”. Niemniej jednak i ona przetrwała bardzo krótko, ponieważ nie sprzyjała polityce rusyfikacyjnej w „Kraju Nadwiślańskim”, radykalnie zaostrzonej po powstaniu styczniowym 1863–1864 roku. W ramach tej polityki w miejsce byłej Szkoły Głównej 8 (20) czerwca 1869 roku utworzono rosyjskojęzyczny Cesarski Uniwersytet Warszawski. Istniał on w Warszawie do czerwca 1915 roku.

Monografia bada działalność historyków Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego jako odrębnej społeczności. W publikacji przedstawiono ich losy, stosunki interpersonalne, życie nauczycielskie i naukowe. Ponadto prześledzono mechanizmy kształtowania się tożsamości człowieka uniwersyteckiego, przyczyny i charakter podejmowanych przez niego decyzji. W szczególności naświetlono pracę takich wybitnych historyków, jak Nikołaj Kariejew, Adolf Pawiński, Dmitrij Pietruszewski i innych. Autorka wybrała taką perspektywę analizy, która pozwoliła maksymalnie skupić się na zawodowych karierach naukowców, z jednej strony, oraz na ich interakcji ze środowiskiem polskim – z drugiej.