Via viatores quaerit. Mobilność społeczna w dziejach krajów Grupy Wyszechradzkiej

Mottem tego tomu są słowa św. Augustyna „Via viatores quaerit”, czyli „Droga potrzebuje wędrowców”, zaś symbolem wizerunek Władysława Jagiełły – władcy, który sam niemało podróżował, rozpoczął też rządy w Europie Środkowej dynastii, której przedstawiciele obok Księstwa Litewskiego władali terytoriami wszystkich państw wchodzących w skład Grupy Wyszehradzkiej: Królestwem Polskim, Królestwem Węgier i Królestwem Czech, i sami odbywali liczne i dalekie podróże.
Wśród czynności, które towarzyszą człowiekowi właściwie od początku jego istnienia, jest właśnie przemieszczanie się – najpierw blisko, później coraz dalej, w poszukiwaniu lepszych warunków do życia, bogactwa czy też przygody. Podróż – zarówno nieodległa, jak i w dalekie krainy, dla poznawania nowych światów, ludzi, kultur – sprzyjała rozwojowi poszczególnych społeczeństw. Ludzie podróżowali z różnych powodów: z własnej woli, dla przyjemności, dla modlitwy, bądź zmuszani byli przez okoliczności. Począwszy od średniowiecza odbywali dalekie podróże do Ziemi Świętej, po drodze np. opływając Europę lub przemierzając kontynent europejski z północy na południe. Czasami zasięg geograficzny wypraw, których punkt wyjścia stanowiła środkowa Europa, był imponujący. Podróżowali posłowie. Podróżowali władcy – na wojnę i na spotkania z innymi władcami. Podróżowali przedstawiciele wszystkich warstw społecznych, nie tylko magnaci, szlachta, kupcy, mieszczanie, ale także chłopi. Ludzie wyprawiali się też, aby zdobywać wiedzę, choćby na zagraniczne uniwersytety. Człowiek był również zmuszany przez okoliczności zewnętrzne do przemieszczania się, o czym świadczą na przykład migracje zarobkowe czy różnego rodzaju przesiedlenia. Należy pamiętać także o negatywnych skutkach migracji – o ich wpływie na poziom, tempo rozwoju poszczególnych krajów, liczbę ludności itp.
Interesujące są zagadnienia dotyczące nie tylko wzajemnych kontaktów ludzi, ale też wymiany idei. Głównie dzięki podróżom w dawnych czasach ludzie obserwowali życie w innych krajach, stykali się z nieznanymi kulturami, co czasami wywoływało wręcz szok poznawczy. Doświadczali codzienności w różnych wymiarach – zabawy, pracy, obyczajów. Przenosili potem poznane zwyczaje czy też nowe technologie do swoich krajów.
 

(Ze Wstępu)

S p i s    t r e ś c i

Słowo wstępne 5

PODRÓŻE WŁADCÓW
Małgorzata Chudzikowska-Wołoszyn – Podróże Karola Wielkiego ku wschodnim rubieżom Cesarstwa 9
Agnieszka Teterycz-Puzio – Bolesław Wstydliwy a konflikt czesko-węgierski w II połowie XIII w. Podróże dyplomatyczne i wyprawy wojenne księcia ku ziemiom czeskim i węgierskim 25
Anna Obara-Pawłowska – Monarsze podróże Władysława Łokietka 45
Anna Kołodziejczyk – Podróże ostatnich Jagiellonów na Litwę a kształtowanie się sieci komunikacyjnej i osadniczej Podlasia w pierwszej połowie XVI w. 65
Teresa Banaś-Korniak – Dwie staropolskie pieśni o Stefanie Batorym na tle literackiej tradycji wierszy o władcach i bohaterach 77

KUPIEC I MIESZCZANIN W PODRÓŻY
Marta Bloch-Pogodzińska, Adam Ostasz, Paweł Marek Pogodziński – Szlak bursztynowy w okresie wpływów rzymskich w świetle najnowszych badań na Pomorzu 93
Dominika Burdzy – Podróże mieszczan sandomierskich w XVI wieku 103
Katarzyna Justyniarska-Chojak – Mieszczanin w podróży (w świetle testamentów i inwentarzy pośmiertnych z terenu Małopolski w XVI-XVII wieku)  115
Małgorzata Międzobrodzka – Gospodarka i polityka solna wyznacznikiem szlaków handlowych i relacji społecznych 125

PODRÓŻE SZLACHTY I MAGNATÓW
Sobiesław Szybkowski – Migracje zamożnej szlachty i możnowładztwa z Kujaw i ziemi dobrzyńskiej na koronną Ruś w XV w. 143
Anna Penkała – „Nowiny ślę pewne i dobre”. Szlacheckie podróże w świetle wybranej małżeńskiej korespondencji XVII i XVIII wieku 167
Jakub Rogulski – Podróże i mobilność magnata epoki saskiej w świetle księgi skarbowej Pawła Karola Sanguszki z 1726 roku  177
Wanda Musialik – Z ziem czeskich, słowackich i węgierskich. Imigranckie rody szlacheckie na Śląsku do końca XVIII w. 197
Jiří Brňovják – Překračování hranic regionu a jeho vliv na společenské kariéry vybraných příslušníků šlechty Opavského a Těšínského knížectví v 17. století a 1. polovině 18. století 207
Aneta A. Duda – Podróże ziemiaństwa i arystokracji polskiej w latach 1800-1939 jako forma konwenansu 231

DYPLOMATA I POSEŁ W PODRÓŻY
Vladimír Liščák – Odorik z Pordenone De reverentia magni chanis  257
Marek Radoch – Piotra Suchenwirta opis rejzy na Żmudź w 1377 roku 267
Tomáš Krejčík – Heroldi na cestách aneb „potulní lidé“ ve středověké Evropě v příkladech z českých zemí  283
Barbara Krysztopa-Czupryńska – Dyplomaci brytyjscy w podróżach przez ziemie Rzeczypospolitej w pierwszej połowie XVIII w. – warunki peregrynacji  291

IMIGRANCI I EMIGRANCI ZA LEPSZYM ŻYCIEM
Małgorzata Kołacz-Chmiel – Migracje kobiet z rodzin chłopskich i ich przyczyny w Polsce XV wieku (w świetle ksiąg oficjała lubelskiego)  303
Justyna Żukowska – Kierunki migracji w Polsce w dobie reformacji 317
Magdalena Ujma – Pomiędzy Węgrami i Siedmiogrodem a Rzecząpospolitą. Migracje Węgrów i ich wizerunek w szesnastowiecznych relacjach  329
Jerzy Kiełbik – Migracja służby pomiędzy Warmią a Prusami Książęcymi w XVI-XVIII w. w kontekście związków gospodarczo-społecznych 347
Ewa Łączyńska – Imigracja zarobkowa kapitanów morskich do Gdańska w XVIII wieku 353
Patrik Kunec, Martina Kubealaková – Memoáre stredoeurópskeho dobrodruha Mórica Beňovského (1746-1786) ako obraz života emigranta a spoločenskej mobility v 2. polovici 18. storočia  363
Jan Pezda – A smallholder on the road: selected aspects of pilgrimages and travel in the second half of the 19th century, based on the example of Josef Stříž (1833-1905) 379
Paweł Popieliński – Migracje zarobkowe mniejszości niemieckiej w III RP 399

W PODRÓŻY EMPIRYCZNEJ
Małgorzata Nossowska – Jak przełamać stereotypy? Podróże do Polski jako element budowy wizerunku II Rzeczypospolitej w oczach Francuzów  413
Beata Szubtarska – Literacki dziennik z podróży. Beata Obertyńska w drodze do Lizbony w 1936 roku 427
Lech Kościelak – Poznawczy aspekt tułaczki Wincentego Witosa w Czechosłowacji (1933-1939) 437
Zbigniew Ignacy Brzostowski – Dwaj Czesi w podróży – od Nagykanizsy do Gdańska, czyli Jaroslava Haška droga przez Węgry i Karla Kryla przez Polskę (studium jednostkowego doświadczenia) 447

PODRÓŻE MYŚLI I IDEI
Katarzyna Błoch – Zarys kontaktów klasztoru kanoników regularnych w Trzemesznie z Czechami 459
Robert Bubczyk – O podróżach gry w szachy w czasie i przestrzeni społecznej polskiego średniowiecza 471
Beata Wojciechowska – Przestrzeń i jej waloryzacja w średniowiecznej Małopolsce. Wybrane aspekty wyznaczania granic  483
Monika Jankiewicz-Brzostowska – Wizerunki Afrykanów w polskiej sztuce gotyckiej na tle podobnych wizerunków tworzonych w środkowej Europie 491
Michaela Závodná – Velká válka a městská kolejová doprava na Ostravsku (1914-1918) 517
Janusz Czechowski – Ryby i rybołówstwo. Społeczno-ekonomiczny problem II Rzeczypospolitej  539
Małgorzata Rzeszutko-Piotrowska – International migrations and the safety of European Union states  563

Bibliografia 573