Religia starożytnego Egiptu. Perspektywa religioznawcza

 

Przedstawił nie tylko skomplikowany świat wierzeń egipskich w perspektywie religioznawczej, lecz także formowanie się tej perspektywy, czyli historię i rozwój sposobów postrzegania religii egipskiej od czasów starożytnej ambiwalencji (pomieszania bezkrytycznego zachwytu i wrogiej pogardy), poprzez ukształtowany przez Biblię średniowieczny stereotyp oraz nowożytną fascynację i tworzenie w kręgach elity europejskiej nowego mitu o wszechmocy i wszechwiedzy kapłanów egipskich zazdrośnie strzegących tajemnej wiedzy o świecie aż do naukowej syntezy opartej na krytycznej analizie źródeł. 

 

Przyjęta przez autora perspektywa religioznawcza pozwoliła wyodrębnić oryginalne cechy religii egipskiej takie jak: brak herosów i indywidualnych bohaterów, rzeczywistość mityczna zastępująca historię w kształtowaniu tradycji i formowaniu odrębności etnicznej, bezpośredni związek z kultem i magią etc. Niektóre z tych cech, np.: bezpośredni związek eschatologii z etyką i moralnością (sąd pośmiertny), pojęciu Ładu Świata (maat), powszechna kreacja za pomocą myśli i słowa, teologiczna współistotowość (wielość w jedności, trójca w jedności) zakorzeniły się z czasem w światowej kulturze uniwersalnej stając się podstawą późniejszej mysli filozoficznej i teologicznej Zachodu.

 

Przedstawiając dzieje religii egipskiej uwzględniono dwustronny kierunek oddziaływań między światem idei religijnych, a czynnikami politycznymi i ekonomicznymi w kształtowaniu ówczesnej rzeczywistości politycznej i społecznej zrywając tym samym z tendencjami redukcjonistycznymi obecnymi w wielu opracowaniach. Inną nowością jest ukazanie wzajemnych relacji i oddziaływań występujących pomiędzy nowożytnym światem religioznawczym i egiptologicznym, podkreślające konieczność współpracy przedstawicieli obydwu dyscyplin i trudności, na jakie napotyka taka kooperacja. 

 

Wiesław Bator (ur. 1952) - religioznawca, absolwent Instytutu Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, doktor nauk historycznych, d 1979 roku związany z Instytutem Religioznawstwa UJ, od 1992 roku pracownik Zakładu Historii Religii w IR UJ, autor wielu publikacji z zakresu historii, teorii oraz politologii religii, a także historii religioznawstwa.